Een stomazakje kost 3 procent van maandinkomsten
Terwijl revoluties over elkaar struikelen in Oekraïne en politici het hoogste woord voeren over hervormingen, stagneert de zorg al decennia. Stomapatiënten worden aan hun lot overgelaten. De bejaarde Anna Vladikin is aangewezen op een staatspensioen van 65 euro. Hulp uit België maakt haar leven een stuk dragelijker.
Anna Vladikin (74) werd 25 jaar geleden geopereerd en gaat sindsdien met een stoma door het leven. “Sinds die tijd is geen enkele verbetering in de zorg geweest”, zegt Anna die de slechte zorg wijdt aan de politiek. Zij is ermee gestopt de politieke ontwikkelingen van het land te volgen. “Sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991 en twee revoluties is het leven er niet op vooruit gegaan, in tegendeel.”
Nadat vijf jaar geleden haar man overleed staat Anna er alleen voor. Hoewel haar levensverhaal triest klink, staat de vrouw allesbehalve pessimistisch in het leven. “Politici zeggen maar wat, en vullen achter de camera’s hun zakken met geld”, zegt zij strijdvaardig.” Anna is iedere keer laaiend enthousiast als ik langskom. Onmiddellijk wordt de zelfs gestookte wodka en ingemaakte groente op tafel gezet en beginnen haar ogen de glinsteren. Nu spreek ik Anna alleen nog maar over de telefoon.
De rijk gevulde tafel is de vrucht van stevige arbeid. Ver in de zeventig, Anna is nog dagelijks in de weer met haar kippen en haar moestuin. Veel komt van eigen tuin en sommige producten worden met de buren geruild. Naar de winkel gaat zij maar hoogst zelden. “In het weekend komt mijn zoon langs en neemt dan het broodnodige uit de supermarkt mee.”
Het is ongeveer zeven jaar geleden dat ik met Anna kennis maakte. Ik werkte als Nederlandse journalist in Oekraïne. Het was in een weekend dat wij met de zoon van Anna, Sergey, meegingen om haar te helpen met het voorjaarswerk. Anna stak de kuiltjes in het zand, Sergey liet de aardappels erin vallen en ik maakte het gat terug dicht. “Eigenlijk mag mijn moeder geen zwaar werk meer doen en eigenlijk heeft zij zoveel aardappelen niet nodig, maar het is een verslaving voor haar. Ze kan niet anders. Mensen zijn al in de Sovjettijd gewend aan een voedseltekort in de supermarkten en iedereen verbouwde zijn eigen groente”, vertelt Sergey vol liefde.
De moestuintjes zijn een levensader voor landen in de voormalige Sovjet-Unie. Het verhaal wil dat moestuintjes de bevolking heeft gered van hongersnood na de val van de Sovjet-Unie toen de economie in een heel diep dal geraakte.”
Waar zorg in Sovjettijden een primaire taak was voor de overheid, zijn hulpbehoevenden tegenwoordig op zichzelf aangewezen. De staat is nagenoeg bankroet en moet hevig prioriteren in de gezondheidszorg. Door de lage staatsreserves liggen de pensioenen ook op een zeer laag niveau. Anna: “ik ontvang 65 euro pensioen en hiermee kan ik de vaste lasten amper betalen.”
Geld voor stoma-zakjes schiet er dan ook niet over voor Anna. Een stomazakje kost bij de apotheek ongeveer 60 grivna (1,90 euro), 3 procent van haar inkomsten. ‘Dat kan ik mij niet veroorloven.”
Na mijn eerste kennismaking met Anna ben ik in Nederland en later in België gaan informeren bij stomaverenigingen. Er werd gelijk enthousiast gereageerd en in de loop der jaren zijn er honderden stoma-zakjes bij Anna terechtgekomen.
“Voor mij is dat echt een hele hulp”, zegt Anna die elke keer emotioneel wordt als zij een pakketje ontvangt. Ik heb Oekraïne sinds 2013 verlaten, maar ik bel nog af en toe met Anna en haar zoon.
De Belgische liefdadigheid staat in schril contrast met de Oekraïense . “Er is geen enkel hulp van liefdadigheidsinstellingen”, zegt Anna. De Oekraïense is korte tijd lid geweest van de Oekraïense stomavereniging ‘Astom-Ilko. Deze private organisatie bestaat bij de gratie van leden die 600 grivna (19 euro) op jaarbasis inbrengen. “Ik ben hiermee na drie jaar gestopt”, zegt Anna, “Voor dit geld kreeg ik 10 zakjes per kwartaal en soms pasten deze niet eens.”
Waar de stoma-patiënt in België in de loop der jaren geëmancipeerd raakte, zijn in Oost-Europese laden gevoelens van schaamte nog sterk en is de kennis over de aandoening klein. Terwijl ik de eerste keer met stoma-materiaal de Europees-Oekraïense grens overstak, geloofde de Oekraïense douanier mijn verhaal niet en moeten twee oversten erbij gehaald worden om uit te leggen waar de functie uit te leggen.
‘Een stoma? Het leven gaat voort”, is de slogan van de Russische stoma-organisatie Astom Russia (www.astom.ru). Het is het grootste Russischtalige forum voor stoma-patiënten en zeer zichtbaar op internet. “Stoma-patiënten schamen zich soms enorm en vragen ons soms of zij hun naaste omgeving wel of niet dienen te informeren. Wij kennen een voorbeeld van een vrouw die haar aandoening van haar haar familieleden in het appartement verzweeg. Haar stomazakje had zij in een speciale riem/bank verborgen”, lezen we op de website.
Anna Vladikin kent gelukkig geen schaamte voor haar aandoening. Al vanaf onze eerste ontmoeting, vertelt Anna vrijuit over haar stoma. De Oekraïense zegt dat zij geen enkele vorm van discriminatie of afkeer is tegengekomen. “In tegenstelling. Als men er vanaf weet, probeert men mij te helpen.”
De hulp uit België maakt het leven een stuk gemakkelijker voor Anna. De Oekraïense wil de Belgische stoma vereniging Stoma-actief van harte danken voor haar hulp. .