Colostoma en spoelen
Een patiënt met een colostoma kan in de meeste gevallen ook spoelen.
Bij een ileostoma is dit niet aan te raden, omdat de darm niet schoon wordt en er een tekort aan zouten kan ontstaan.
Alleen in geval van een verstopping kan spoelen bij een ileostoma een uitkomst zijn.
Door 1 keer per 24 uur tot 48 uur de darmen schoon te spoelen kan iemand 24 tot 48 uur geen ontlasting hebben. Spoelen is een kunstmatige manier om de darm te legen. De darm wordt niet alleen gespoeld, maar ook geprikkeld. Hierdoor kan de dikke darm zich helemaal leegmaken. De darm moet ongeveer drie maanden wennen aan deze procedure. Daarna zal er meestal tussentijds geen ontlasting meer worden geproduceerd, met uitzondering van periodes met diarree.
Belangrijk
Darmspoelen mag alleen bij een stoma op de dikke darm, waarbij nog het grootste deel van de dikke darm intact is. Men moet altijd vooraf toestemming vragen aan de chirurg.
Begin nooit zelf met spoelen,maar laat het u leren in het bijzijn van een verpleegkundige
De irrigasieset
Verschillende fabrikanten brengen een complete irrigatietest in de handel. Dit is een volledig spoelsysteem in een handig toilettasje, waarin de volgende onderdelen zijn samengevoegd :
Het waterreservoir, slang met regelaar, de conus, afvoerzakken met eventuele buikplaat, een assortiment van accessoires zoals minizakjes, stomacaps enz..
Waarom spoelen ?
Mensen kiezen vooral voor spoelen om zodoende ongeveer 24 tot 48 uur ontlastingvrij te zijn. Bij een stoma volstaat op dat moment het dragen van een klein zakje of het gebruik van een stomaplug. Door het spoelen is er minder geurontwikkeling en ook een verminderde gasproduktie. Spoelen wordt soms ook toegepast bij :
– chronische huidirritatie.
– Obstipatie
– Om darmonderzoek voor te bereiden
– Om een chirurgische ingreep voor te bereiden
– Ongewenst verlies van darmslijm via de anus bij mensen bij wie het rectum en de anus nog intact zijn
– Een rectaal aanhoudend aandranggevoel om zo de slijmpomp weg te spoelen.
Wie kan en mag spoelen ?
Het spoelen kan alleeen gebeuren bij mensen met een stoma op het colon descendens ( neergaande deel van de dikke darm) Is een stoma op en hoger gelegen darmdeel aangelegd dan heeft het geen zin om te spoelen en kan het zelfs schade aanrichten. Denk bijvoorbeeld aan het verlies van belangrijke zouten en mineralen. Alleen na overleg met en goedkeuring van en arts kunt u gaan spoelen.
Om thuis zelf te kunnen spoelen is het van belang dat de persoon beschikt over :
– een goede handfunctie
– goed gezichtsvermogen
-de mogelijkheid om de stoma te bereiken
– discipline
– geduld
-een ruimte om de spoeling uit te voeren.
Voor wie niet ?
Niet voor iedereen met een colostoma is spoelen geschikt. Mensen die niet in aanmerking komen zijn mensen die :
– een parastomale hernia hebben, omdat het water niet goed in de darm en weer terug kan komen.
– een stoma stenose ( vernauwing ) hebben
– een prolaps van de stoma hebben omdat het water niet voldoende terugkomt
– een tijdelijke stoma hebben vanwege de tijdsinvestering
– bestraling hebben gehad waardoor de darmfunctie verstoord kan zijn.
– ziektes hebben als de ziekte van Crohn, Colitis ulcerosa, familiaire adenomatosis Polyposis, kanker, de ziekte van Parkinson, artritis of artrose
– een slechte hartfunctie of een lage bloeddruk hebben
– onvoldoende gemotiveerd zijn.
Techniek
De beste tijd om te spoelen is s´morgens vroeg, na het opstaan, omdat de darm zich dan het gemakkelijkst ledigt. s´Avonds is ook mogelijk, maar dan niet meteen na de maaltijd. Om misselijkheid te voorkomen is het beter 2 à 3 uur te wachten. Het is verstandig om steeds op hetzelfde tijdstip te spoelen. Er wordt gespoeld met lauw water zonder toevoeging van glycerine of zeep. Deze middelen kunnen het slijmvlies beschadigen. Lauw water maakt de darmflora niet kapot. Te koud of te warm water kan schade toebrengen.
De hoeveelheid water die nodig is om mee te spoelen is ongeveer 1,5 liter.
Spoelen duurt ongeveer 1 uur.
Handmatig
Bij handmatig spoelen is de afstand tussen de stoma en de bodem van het reservoir van belang. Hangt het reservoir te hoog, dan is de druk te hoog en loopt het water er te snel in, waardoor bijvoorbeeld darmkrampen ontstaan. In zittende en staande houding hangt het reservoir ongeveer 60 cm hoog. Het spoelen gebeurt in principe met een conus. Soms kan een speciale canule op een conus worden toegepast. Een katheter is uit den boze, omdat daardoor de darm kan beschadigen en zelfs perforeren. Via de handmatige methode kan ook de anus worden gespoeld. Er wordt dan dezelfde procedure doorlopen.
Voorafgaand aan het spoelen is het handig alles binnen handbereik klaar te zetten. Het is belangrijk rustig en zonder haast elke stap te doorlopen :
1. De waterzak tot bovenaan vullen met lauw water en ophangen op de voorgeschreven hoogte, het rolventiel moet gesloten zijn.
2. Het gordeltje met de afvoerzak wordt omgegespt en in het toilet gehangen
3. Het rolventiel wordt geopend boven het toilet of wastafel : er stroomt water in de slang en er zit geen lucht meer in. Daarna wordt het ventiel gesloten.
4. Eerst de darm toucheren en voelen wat de looprichting van de darm is, zodat de conus op een juiste wijze kan worden aangebracht.
5. De conus wordt via de bovenzijde van de afvoerzak in de stoma gebracht en er kan 0,5 liter water de darm instromen
6. De watertoevoer wordt afgesloten, de conus uit de stoma gehaald en de bovenzijde van de afvoerzak wordt afgesloten.
7. In de 10 rustminuten die daarop volgen, begint de darm te werken en komt de ontlasting uit de stoma. Mochten zich krampverschijnselen voordoen, dan is het verstandig even te stoppen met het inbrengen van water. De darm moet wennen aan deze methode. Diep ademhalen en licht de buik masseren kan helpen.
8. Na 10 minuten de conus weer opnieuw inbrengen en 0,5 liter water in laten lopen. En de procedure herhalen
9. Vervolgens voor de derde en laatste keer de conus inbrengen en de procedure herhalen.
10. De conus eruit halen en de afvoerzak afsluiten.
11. In de daarop volgende 30 minuten is het aan te raden rustig te doen totdat de darm zich volledig geleegd heeft.
12. De afvoerzak kan worden losgehaald en er kan een opvangzakje, een pleister of een stomaplug aangebracht worden.
Spoelpomp
Bij het gebruik van een spoelpomp is het van belang de pomp zo neer te zetten dat het waterreservoir goed zichtbaar is. Bij de spoelpomp is de hogte niet bepalend voor de waterdruk. Deze is te regelen tijdens het spoelen. De gekleurde lichtjes op de pomp geven aan of de temperatuur van het water goed, te koud of te warm is. Het spoelen gebeurt met een conus en nooit met een canule of katheder, omdat hierdoor de darm kan beschadigen en zelfs perforeren. De manier van spoelen gaat bij spoelen met een pomp hetzelfde als bij het spoelen met een handmatige pomp
Stomapluggen en – tampons
Stomapluggen en – tampons kunnen alleen gebruikt worden bij mensen met een colostoma. Niet iedereen komt hiervoor in aanmerking. Overleg hierover met de eigen stomaverpleegkundige of behandelend arts is zeker aan te raden.
Er bestaan verschillende uitvoeringen, zoals het stomastopje.
Het zachte kunststof stopje is gevuld met actieve kool. Het stopje wordt in zijn geheel in de stoma gebracht en met een pleister ( die vastzit aan het stopje ) op de buik vastgezet. De stoma mag niet te ver uitsteken of een te grote diameter hebben. Het stopje zwelt namelijk niet op en moet goed tegen de wanden van de stoma liggen om lekkage te voorkomen. Bovendien mag er geen ontlasting meer komen.
Een andere methode voor spoelende mensen is de plug die kan bestaan uit een ééndelige en tweedelige variant. De plug is een opgerold stukje kunststof schuim, dat omgeven is door een oplosbaar beschermlaagje. Zodra dit beschermlaagje in aanraking komt met darmslijm, lost het op en ontvouwt de plug zich tot een conische kegel die de stoma volledig alsluit. De plug zelf is heel zacht en volgt alle bewegingen van de darm mee.
Nadelen en voordelen van spoelen.
Nadelen :
Bijzonder tijdrovend, vaak op momenten dat huisgenoten ook gebruik willen maken van het sanitair. Men is er zeker een uur per dag mee bezig. Dat is veel langer dan het wisselen van stomazakjes totaal aan tijd kost. Het spoelen van de darm bespaart dus geen tijd, dat is een misverstand. Sommige artsen vinden spoelen onnatuurlijk en zijn er geen voorstander van. Uiteindelijk is de keuze om te gaan spoelen aan de persoon zelf, na goedkeuring van de arts.
Voordelen :
De darm is schoon en er komt 24 uur tot 48 uur geen ontlasting.
Men voelt zich vrijer en schoner.
Men hoeft geen zakjes meer te dragen.
Een minizakje, stomacap,Irifyx stopje, stomapleister of een Conseal plug kunnen een zakje volledig vervangen.